مسیرهای توسعه زنجیره متانول

امیرعباس کریم‌زاده، کارشناس حوزه پتروشیمی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» شرایط اقتصادی تولیدکننده‌های متانول را تشریح کرد. وی با بیان اینکه بهای تمام شده شرکت‌های متانول‌سازی در ۲و ۳ سال اخیر به دلیل رشد نرخ یوتیلیتی‌ها افزایش یافته است، گفت: این شرکت‌ها ۴ سال پیش حاشیه سود بالای ۵۰‌درصد داشتند ولی با افزایش سرویس‌های جانبی و خوراک گاز آنها که قابل‌توجه هم بود، رقابت‌پذیری آنها نسبت به رقبای خود کاهش یافت.

این کارشناس حوزه نفت و پتروشیمی در ادامه بیان کرد: موضوع دیگر این است که رقبای زیادی در سال‌های اخیر به جمع تولیدکنندگان متانول پیوسته و علاوه بر آن طرح‌هایی هم در دست اجراست که خود تهدیدی برای گروه متانول‌‌سازها محسوب می‌شود؛ عواملی که باعث شده حاشیه سود این صنعت در مواقعی به مرز صفر‌درصد هم برسد و اگر بخواهیم میانگین سود آنها را محاسبه کنیم، در محدوده ۵‌درصد سود فعال هستند. کریم‌زاده گفت: همچنین عامل دیگری که موجب کاهش سود این صنعت شد این بود که سال گذشته متانول در گروه محصولات خام و نیمه خام قرار داده شد و طبق قانون مقرر شد که از معافیت مالیاتی برخوردار نباشند و حتی تعرفه‌هایی بر صادرات آنها وضع شد. اینها باعث شد که امکانات و مزیت‌های صادراتی این محصول از بین برود و حاشیه سود قبل را نداشته باشد.

علاوه بر اینها به گفته وی طرح‌های نه چندان کمی که در حال بهره‌برداری هستند به یک رقابت منفی در این صنعت دامن زده و باعث شده به‌رغم رشد قیمت‌های جهانی نفت، نرخ متانول همچنان در یک محدوده ثابت بماند.

کریم‌زاده درباره نرخ‌های جهانی متانول و تاثیر طرح‌های جدیدالتاسیس توضیح داد: با این وجود اگر به سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ نگاه کنیم، می‌بینیم وقتی قیمت نفت بالا می‌رفت، نرخ متانول هم همراه با آن رشد می‌کرد و یک تناسب بین قیمت‌های این دو وجود داشت ولی در سال‌های گذشته طرح‌های متعددی در چین به بهره‌برداری رسید و حجم تولید این محصول در چین بالا رفت تا جایی که از یک کشور واردکننده بزرگ متانول به تولیدکننده اصلی این محصول تغییر کرد. علاوه بر این طرح‌هایی که در ایران هم تعریف شده در تشدید این وضعیت تاثیرگذار بوده است و حتی قبل از اینکه به بهره‌برداری برسد، به عنوان یک نقطه کنترلی روی قیمت عمل کند.

وی گفت: شرکت‌های گروه متانول ایرانی جزو شرکت‌های بزرگی هستند و توانسته‌اند در قیمت‌های منطقه تاثیرگذار باشند. علاوه بر این طرح‌های در دست اجرا هم موجب شده که به‌رغم رشد قیمت نفت حتی به محدوده ۹۰ دلار، نرخ متانول متناسب با آن رشد پیدا نکند.

کریم‌زاده در ادامه عنوان کرد: به طور کل افزایش عرضه بیشتر از تقاضا بوده و این خود از رشد قیمت‌ها جلوگیری می‌کند. این عامل در صنعت متانول به وضوح قابل مشاهده است.

این کارشناس پتروشیمی در ادامه راه‌های برون‌رفت این وضعیت را توضیح داد. وی ابتدا به طرح‌های MTO/P اشاره کرد و گفت: نکته‌ای که وجود دارد این است که طرح‌های تولید الفین از متانول در دنیا وجود دارد که ما هنوز نتوانسته‌ایم در کشور نهادینه و اجرا کنیم. اگر دولت مشوق‌های خود را با شرط ورود طرح‌های موجود به زنجیره بعدی اعطا کند، می‌تواند بر گسترش و توسعه این زنجیره کمک‌کننده باشد. اگر بخش زیادی از متانول تولیدی کشور به سمت زنجیره الفین برود، در این صورت قیمت‌های جهانی متانول هم به واسطه کاهش عرضه و رقابت، رشد خواهد کرد. بنابراین ما باید این صنعت را به سمت زنجیره بعدی هدایت کنیم.

کریم‌زاده بیان کرد: باید به این نکته هم اشاره کرد که از متانول برای تولید بنزین هم استفاده می‌کنند ولی به دلیل اینکه در فرآیند این محصول یکسری مواد زیان‌آور برای سلامتی انسان اضافه می‌شود، باعث شده که تولید بنزین از طریق متانول در آمریکا ممنوع شود. بنابراین دنیا به سمت تولید بنزین از محل متانول نرفته است و به جای آن از همان پالایشگاه تولید می‌شود. هرچند که در چین رواج دارد و در داخل هم این موضوع مطرح می‌شود.

وی ادامه داد: به طور کل اگر این صنعت بخواهد نجات پیدا کند تنها راه این است که به سمت تولید محصولات الفینی حرکت کند که حاشیه سود بهتر و استفاده‌های قابل‌توجه بیشتر و امکان صادرات بالاتری هم دارد.

در بحث توسعه طرح‌های MTO و MTP برخی عنوان می‌کنند که اگر قرار بود متانول‌‌سازان به آن سمت حرکت کنند، چرا از ابتدا مجوز برای الفین صادر نشد؟ آنها معتقدند: اصلی‌‌ترین بازار متانول ایران، چین است. متانول ایرانی پس از ورود به این بازار به کارخانه‌‌های MTO و MTP می‌رود. به گفته آنها مشتریان چینی بارها اعلام کرده‌‌اند که MTO و MTP دیگر صرفه اقتصادی ندارد و قصد تعطیل کردن این صنایع و جایگزینی با دیگر بخش‌‌ها را دارند. آنها بر مبنای این گزاره می‌پرسند چرا باید متانول‌‌سازان ایرانی به سمت MTO و MTP که درحال منسوخ شدن است، بروند؟ اعتقاد آنها بر این است که به‌‌جای MTO و MTP به سمت صنایع کوچک‌تری مانند اسید استیک حرکت کنیم. البته باید سرمایه‌‌ موردنیاز آن تامین شود اگر این اتفاق رخ ندهد شانسی برای طرح‌‌های پایین‌دست وجود ندارد.

با این حال کریم‌زاده، کارشناس حوزه نفت و پتروشیمی معتقد است که حاشیه سود محصولات الفینی حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ دلار است ولی نرخ متانول ۳۰۰ دلار در حال رقابت است. به گفته او درست است که در طرح‌های MTO علاوه بر متانول به نهاده‌های دیگری هم نیاز است که این موضوع می‌تواند حاشیه سود آنها را کاهش دهد اما این موضوع نمی‌تواند باعث شود که بگوییم این زنجیره اصلا سود‌آور نیست.

کریم‌زاده عنوان کرد: اگر ما بتوانیم رقابت‌پذیری تولیدکنندگان این صنعت را به واسطه ارائه خوراک ارزان‌تری به آنها در منطقه بالا ببریم، به دلیل به دست آوردن بازارهای منطقه می‌توانیم از این مزیت صادراتی بهره‌مند شویم. به همین دلیل نمی‌توانیم بگوییم که طرح‌های MTO جزو طرح‌های رده خارج است اتفاقا در دنیا طرح‌های تولید بنزین از متانول از رده خارج شده‌اند و در آمریکا و اروپا اصلا استفاده نمی‌کنند. بنابراین باید به سمت طرح‌های MTO برویم که هم سودآور هستند و هم مشکل زیست محیطی ندارند.

کریم‌زاده در پایان درباره این موضوع که چرا در ایران با اینکه همواره دغدغه و تلاش‌هایی برای اجرای این طرح‌ها وجود داشته است، اما همچنان از آن بی‌بهره مانده‌ایم، توضیح داد: برای ایجاد طرح‌های MTO ما نیازمند تامین مالی و خرید لایسنس‌ها هستیم. به‌نظر می‌رسد که مشکلات تحریمی و نقل و انتقالات مالی باعث شده که نتوانیم این طرح‌ها را به سرعت اجرا کنیم.

• صورت وضعیت پتروشیمی‌ها
• اکران ۶ طرح «پتروفرهنگ» در ۱۴۰۳
• افزایش ظرفیت تولید پتروشیمی
• آینده متانول سبز
• عزم دولت در کاهش ظرفیت خالی پتروشیمی‌ها